Ik heb het me al vaker afgevraagd. Waar komen de leestekens vandaan? En waarom komen er geen leestekens meer bij? En wie bepaald of een leesteken erkend wordt? Nou alle drie de vragen zijn onlangs beantwoord. Hoe? Door de uitvinding, vinding, geboorte van een nieuw leesteken. In Tilburg. Waar de Nederlandse taal rechtstreeks uit de sla met uien, eieren en aardappelen vandaan komt. Het nieuwe teken heet ‘jè’. Het ziet eruit als een omgedraaide ‘j’ met een lus die doorloopt. Het oogje dat dan ontstaat lijkt op het oogje van een ‘e’.
Hoe is het nieuwe leesteken ontstaan? Eigenlijk op dezelfde manier als de andere leestekens. Ontstaan uit platvloers taalgebruik. De uitdrukking ‘jè’, helaas staat het symbool / karakter nog niet op het toetsenbord, wordt heel vaak gebezigd in taalgebied Tilburg, bakermat voor taalcreatie, waaronder drie andere leestekens. ‘Jè’ wordt vaak gebruikt als bevestiging aan het einde van de zin van datgene dat vooraf ging in de zin. Maar dan met een cynische, sarcastische ondertoon.
Een voorbeeldzin: Gij kunt het goed vertellen man, jè.
In plaats van de komma en het woord ‘jè’ plaats je dan het nieuwe leesteken.
Waarom niet gewoon een uitroepteken, al dan niet gecombineerd met een vraagteken? Nou, zeggen de Tilbo’s, al dan niet terecht, dat zegt het net niet. De ondertoon wordt er niet mee verwoord. De commissie ‘Leesteken’ van de Nederlandsche Taalunie (beiden bestaan sinds 1537, in wisselende samenstellingen en onder diverse namen), is inmiddels akkoord gegaan met het nieuwe leesteken.
Grappig is dat juist ook het uitroepteken, het vraagteken en de komma hun oorsprong kennen uit het Tilburgse. Vlak achter elkaar zijn ze ontstaan. Zo rond 1539 vertellen ons de annalen.
Uit een opstoot, naar het schijnt. Twee mensen liepen door Tilburg heen en botsten op elkaar. Waarop de ene Tilburger verontwaardigd uitriep tegen de andere: “Verrekte puntstok, kende gij niet uitkijken waar ge loopt.” De man waartegen de andere botste was nogal mager en had een groot rond hoofd op een heel dun nekje. Vandaar. Oorspronkelijk stond het uitroepteken dus omgedraaid. Wie het gekeerd heeft is nergens terug te vinden. Waarschijnlijk is dit gebeurd omdat het uitroepteken anders teveel leek op de ‘i’.
De man waartegen gebotst werd was heel kwaad en reageerde vrij agressief. Waarop eigenlijk spontaan het vraagteken ontstond. Hoe precies? Vrij eenvoudig. De verbale agressie van de man werd beantwoord door de andere met een flinke klap tegen de ander op borsthoogte. De klap kwam zo hard aan dat de dunne man ineens een flinke bocht had in zijn borst. Het uitroepteken werd daarmee een vraagteken. “Wat mot je?”, vroeg de man daarna nog aan de verrekte puntstok. Die wist niet hoe hard ie weg moest rennen. Van schrik sloeg die achterover. De omstanders die intussen in een kring zich verzameld hadden en het komische schouwspel hadden aanschouwd waren het allemaal eens. Hier waren een uitroepteken en een vraagteken geboren.
De komma, lieve mensen bespaar ik u even. Kom eerst maar even tot rust. Slik de woorden voorlopig in en neem een korte pauze. Met een klein haakje, is mijn advies. Op z’n Tilburgs. Jè.
De impact van het nieuwe leesteken is groot. In afwachting van de goedkeuring van het nieuwe leesteken door de internationale taalraden, zal naar alle waarschijnlijkheid medio 2018 het nieuwe leesteken officieel erkend worden. Daarna zullen alle toetsenborden op alle devices wereldwijd aangepast worden. Het nieuwe teken zal dan een plaats vinden tussen de ‘L’ en de ‘Return’, waarbij de ‘Return’ net zo groot zal worden als de pijltjestoets eronder. Jè.
Geschreven naar aanleiding van aankondiging nieuw leesteken bij Ochtendshow van Domien op Radio 3FM op 3 mei 2017. Meer info over het nieuwe leesteken: klik hier.
