Eerst even wat uitleg vooraf ter verduidelijking. De komende zinnen zijn ontleend uit de volksencyclopedie Wikipedia, u allen bekend. De online encyclopedie die iedereen begrijpt en die er voor zorgt dat we niet meer in onze woonkamers boekenplanken hebben volgestouwd met papieren encyclopedieën. Ik moet er niet aan denken. Heb ze vroeger nog verkocht. Had altijd maar een deel bij me. Een inkijkexemplaar. Van AA tot Axioma. De andere delen liet ik altijd thuis. Wilden ze natuurlijk allemaal aan de deur juist een ander deel inkijken. Nou mooi niet. Enfin.
De cohortatief is een werkwoordelijk aspect dat een verzoek, aandringen, aanmoediging, wens, verlangen, doelstelling, bevel, doel of gevolg met betrekking tot de door middel van het werkwoord genoemde handeling of toestand uitdrukt. Kunt u nog volgen? De cohortatief verschilt als aparte wijs van andere vormen van de irrealis doordat hij alleen bij de eerste persoon verschijnt. Gelukkig maar, want als deze overal, bij iedere persoon zou verschijnen, zou het einde helemaal zoek zijn. De irrealis is een aspect van werkwoorden met behulp waarvan de spreker tot uitdrukking brengt dat de genoemde handeling of toestand op het moment van spreken voor zover bekend (nog) niet heeft plaatsgehad. Een soort voorclimax, niet te verwarren met de anticlimax. Als zodanig staat de irrealis tegenover de realis. De realis zal ik u besparen. Is ook niet zo belangrijk.
In het Nederlands wordt de irrealis het vaakst weergegeven met dezelfde wijs die voor de realis wordt gebruikt, namelijk de aantonende wijs in combinatie met allerlei hulpwerkwoorden die een modaliteit uitdrukken, zoals zullen, kunnen en moeten. Waarom willen hier is weggelaten is mij volledig een raadsel. Mocht je willen moeten kunnen dan kun je je wil beter weglaten anders wordt het een moetje, ongetwijfeld. Alleen de gebiedende wijs is in het Nederlands een aparte wijs voor de irrealis. Onwijs, dat het nog voorkomt, gebieden? Nota bene is onze democratische samenleving. In ons poldermodel is allang geen plaats mee voor gebieden. Echt niet. Alleen maar meegaan.
Enfin. In heel veel andere talen bestaan naast de gebiedende wijzen nog meer wijzen om de irrealis mee uit te drukken, waarvan in het Grieks de aanvoegende wijs of conjunctief en de optatief de meest voorkomende zijn. Ze dragen overigens allemaal goud, wierook en mirre bij zich. Ze kunnen moeilijk zonder cadeautje aankomen, toch? Andere talen hebben nog meer aparte wijzen voor het weergeven van specifieke aspecten, zoals de dubitatief, de cohortatief, de interrogatief en de conditionalis. Daar zul je ze hebben. Ik kan ze niet onbenoemd laten, echt niet. Al zou u willen. In het kort dan maar, anders raakt u wellicht de draad nog kwijt.
De dubitatief is een werkwoordelijk aspect dat aangeeft dat de door middel van het werkwoord genoemde handeling of toestand onzeker of twijfelachtig is. Dubieus nietwaar? In sommige talen zoals het Bulgaars bestaat hiervoor een aparte vorm ofwel wijs. Het is net als met Bulgaarse yoghurt, bijna niet te vinden. In de meeste Romaanse talen zoals het Frans wordt de dubitatief uitgedrukt door middel van de conditionalis, die in vorm gelijk is aan de verleden toekomende tijd. Verleden toekomende tijd? Dat is verwarrend? Komt die nog of is die al geweest?
De cohortatief is een werkwoordelijk aspect dat een verzoek, aandringen, aanmoediging, wens, verlangen, doelstelling, bevel, doel of gevolg met betrekking tot de door middel van het werkwoord genoemde handeling of toestand uitdrukt. Wat een gezwam om niets zeg. Als ik nu eens gewoon zeg waar het op staat of slaat is dat niet veel handiger? Een pak slaag bijvoorbeeld, valt dat binnen de omschrijving? Volgens mij wel. Je kunt een pak slaag zelfs in het nu krijgen of straks. Als je hem in het verleden hebt gehad is daar ook niets mis mee. Blijkbaar heb je er dan niet onder geleden. Je leest dit immers nog.
De cohortatief verschilt als aparte wijs van andere vormen van de irrealis doordat hij alleen bij de eerste persoon verschijnt. Gelukkig maar. Je zult hem tegenkomen bij de buren of je vrienden, dat wil je toch niet meemaken? Als aparte wijs komt de cohortatief bijvoorbeeld voor in het Hebreeuws en Koreaans. Ik bedoel maar. En het moet gezegd, het is een schattig deuntje. Een soort ‘slaap, kindje slaap’, maar dan anders.
De conditionalis of voorwaardelijke wijs is een werkwoordsvorm die gebruikt wordt ter aanduiding van de gevolgen van een voorwaarde. Soms wordt de voorwaardelijke wijs ook gebruikt in de als-bijzin of in combinatie met de aanvoegende wijs. De voorwaardelijke wijs komt voor in verschillende talen en wordt vervoegd naar persoon of getal. Er zijn ook tijden en in sommige talen ook actief / passief. Dat we dat nog mogen meemaken lieve lezer? Dat er tijden zijn. Getijden zou ik daar aan willen toevoegen. De herfst en de winter, vrij passief. De lente en de zomer daarentegen super actief. Laat die laatste twee maar snel weer komen. Opdat we dan weer lekker kunnen feesten en dronken worden. Lekker met alle cohortatieven op stap en helemaal out gaan. Zo dronken worden als een malle cohortatief samen met je lief. Wat wenst u zich nog meer?
